PFAS-zones

De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) heeft de gemeente recent op de hoogte gebracht van de resultaten van een oriënterend bodemonderzoek, waarbij aanwijzingen zijn voor een verontreiniging van het grondwater met perfluorverbindingen (PFAS) op de site te Beukenhofstraat 77, 8570 Anzegem (voormalig textielveredelingsbedrijf).

Resultaten onderzoek

De meetresultaten tonen aan dat er een duidelijke aanwijzing is voor een verontreiniging met PFAS in het grondwater op die locatie, er zijn daar namelijk verhoogde PFAS-waarden vastgesteld. In het vaste deel van de bodem werden geen concentraties boven de richtwaarde aangetroffen. 

Niet gebruiken grondwater

Op basis van dit onderzoek adviseert het Vlaams departement Zorg dat omwonenden die in een straal van 500 meter rond de onderzochte locatie wonen enkele maatregelen nemen. Deze maatregelen focussen zich heel duidelijk op het niet gebruiken van grondwater (dit is water uit een boorput of steenput, dit geldt dus niet voor regenwater of leidingwater). Aangezien de resultaten van de bodemstalen geruststellend zijn, gelden er geen maatregelen voor bodemgebruik op en rond deze locatie. Dus er zijn geen extra maatregelen voor bv. kweken en eten van groenten uit eigen moestuin, mits hiervoor geen grondwater wordt gebruikt.

Wat kan je doen om blootstelling te beperken?

Als je wordt blootgesteld aan PFAS, heeft dat niet onmiddellijk gevolgen voor je gezondheid. Maar als je langdurig aan veel PFAS wordt blootgesteld, kan dat op termijn wel gevolgen hebben. Het zijn stoffen die we bijna niet kwijt geraken uit het lichaam en die zich dus opstapelen in het lichaam. Daarom stelt Departement Zorg enkele ‘no regret-maatregelen’ voor. Deze maatregelen worden genomen uit voorzichtigheid, in afwachting van verder onderzoek. Deze no regret-maatregelen zijn er dus om de bevolking te beschermen.

Bevind je woning zich in het gebied van 500 meter rond de onderzochte locatie?

Dan adviseren we je uit voorzorg om onderstaande maatregelen na te leven:

• Drink geen grondwater uit grondwaterputten en gebruik grondwater ook niet om thee, koffie of ijsblokjes te maken of om ermee te koken. 

• Gebruik het grondwater niet om je moestuin te sproeien of zwembad(jes) te vullen.

• Gebruik het grondwater enkel voor laagwaardige toepassingen zoals je auto wassen, toilet doorspoelen, oprit afspuiten en sierplanten water geven, maar vanuit duurzaamheidsoogpunt gebruik je hiervoor best regenwater i.p.v. grondwater.

Algemene aanbevelingen voor alle omwonenden van mogelijk PFAS-verontreinigde zones: 

• Gezonde voeding is voor iedereen belangrijk. Volg de aanbevelingen in de voedingsdriehoek en eet gevarieerd, van verschillende bronnen. 

• Voor alle aansluitbare grondwatergebruikers: sluit je aan op het openbaar waterleidingnet.

Deze no regret-maatregelen gelden voor langere termijn tot er meer wetenschappelijke inzichten beschikbaar zijn om op Vlaams niveau deze maatregelen aan te passen of af te bouwen. Er zal dus verder onderzoek uitgevoerd worden naar PFAS. In dat onderzoek wordt de verontreiniging verder in kaart gebracht en wordt er nagegaan of er van die verontreiniging een risico uitgaat voor mens en milieu. 

De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) heeft een verkennend bodemonderzoek laten uitvoeren naar de aanwezigheid van PFAS op de voormalige site van de brandweerkazerne (Beukenhofstraat 42-44).

Resultaten onderzoek

De gemeente werd eind 2022 in kennis gesteld van de resultaten van dit onderzoek. De meetresultaten van 1 meetpunt tonen aan dat er een duidelijke aanwijzing is op een verontreiniging met PFAS in het grondwater, er zijn daar namelijk verhoogde PFAS-waarden vastgesteld.  In het vaste deel van de bodem werden bij dit verkennend onderzoek geen concentraties boven de richtwaarde aangetroffen.

Niet gebruiken grondwater

Op basis van dit onderzoek adviseert het Agentschap Zorg en Gezondheid (AZG) dat omwonenden die in een straal van 500 meter rond de brandweerkazerne wonen enkele maatregelen nemen. Deze maatregelen focussen zich heel duidelijk op het niet gebruiken van grondwater. Aangezien de resultaten van de bodemstalen geruststellend zijn, gelden er geen maatregelen voor bodemgebruik op en rond deze locatie. Dus er zijn geen extra maatregelen voor bv. kweken en eten van groenten uit eigen moestuin, mits hiervoor geen grondwater wordt gebruikt.

De mensen die in de zone rond de brandweerkazerne wonen ontvingen een brief met meer info en de maatregelen die geadviseerd worden (op vrijdag 9/12/2022).

Dit zijn de maatregelen

• Drink geen grondwater uit grondwaterputten en gebruik grondwater ook niet om thee, koffie of ijsblokjes te maken of om ermee te koken.
• Gebruik het grondwater niet om uw moestuin te sproeien of zwembad(jes) te vullen.
• Gebruik het grondwater enkel voor laagwaardige toepassingen zoals uw auto wassen, toilet doorspoelen, oprit afspuiten en sierplanten water geven, maar vanuit duurzaamheidsoogpunt gebruikt u hiervoor best regenwater i.p.v. grondwater.

Algemene aanbevelingen voor alle omwonenden van mogelijk PFAS-verontreinigde zones:

• Gezonde voeding is voor iedereen belangrijk. Volg de aanbevelingen in de voedingsdriehoek en eet gevarieerd, van verschillende bronnen.
• Voor alle aansluitbare grondwatergebruikers: sluit u aan op het openbaar waterleidingnet.

Dit zijn no regret-maatregelen. Deze maatregelen gelden voor langere termijn en worden genomen uit voorzichtigheid, in afwachting van verder onderzoek, tot er meer wetenschappelijke inzichten beschikbaar zijn om op Vlaams niveau deze maatregelen aan te passen of af te bouwen. Er zal dus verder onderzoek uitgevoerd worden naar PFAS. In dat onderzoek wordt de verontreiniging verder in kaart gebracht en wordt er nagegaan of er van die verontreiniging een risico uitgaat voor mens en milieu. Dit beschrijvend bodemonderzoek is momenteel nog lopende. De resultaten van dit beschrijvend bodemonderzoek worden verwacht eind 2024 of begin 2025.

Perfluorverbindingen, afgekort PFAS, zijn een grote groep van om en bij de 6000 organische verbindingen. PFAS zijn chemische stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen, maar die door de mens zijn gemaakt. Ze zijn niet of nauwelijks biologisch afbreekbaar, waardoor ze lang in ons milieu aanwezig blijven.

PFAS hebben water-, vuil- en vetafstotende eigenschappen. Daarom worden ze in veel industriële toepassingen en consumentenproducten gebruikt, zoals brandblusschuim, antiaanbaklagen in kookgerei, waterafstotende kledij, bepaalde behandelde papiersoorten, sommige cosmetica en huishoudproducten, enz.

PFAS komen in het lichaam terecht via voeding, water, inademing, inslikken van bodemdeeltjes, en in beperkte mate via de huid. Doordat ze maar traag afbreken, kunnen ze zich bij herhaaldelijke inname opstapelen in het lichaam.

Van sommige PFAS (zoals PFOS en PFOA) is bekend dat ze schadelijke effecten kunnen hebben op de gezondheid van mensen. Die effecten doen zich niet onmiddellijk voor, maar ze kunnen op langere termijn optreden omdat veel PFAS in het lichaam gedurende lange tijd schadelijk kan zijn voor de gezondheid.

Volgens de huidige wetenschappelijke kennis zijn de voornaamste mogelijke schadelijke effecten bij de mens:

• verstoring van het immuunsysteem
• lager geboortegewicht
• verhoogde cholesterolgehalten
• verstoring van de leverwerking
• verstoring van de schildklierwerking

Er is geen behandeling mogelijk om PFAS uit het lichaam te verwijderen. Alleen door blootstelling zoveel mogelijk te beperken, zal de hoeveelheid PFAS in het lichaam langzaam afnemen.

In juni 2021 besliste de Vlaamse Regering om alle locaties in kaart te brengen met een verhoogd risico op PFAS-verontreiniging. Bij deze inventarisatie werd een specifiek op PFAS gericht verkennend bodemonderzoek uitgevoerd op de site van de voormalige brandweerkazerne (naast vele andere locaties in gans Vlaanderen).  Er werden stalen genomen van de aarde en het grondwater werd onderzocht aan de hand van peilbuizen.
De verontreiniging zal nu verder onderzocht worden en nauwkeuriger in kaart gebracht. 

- Leidingwater is water dat wordt geleverd door een openbare watermaatschappij die het water regelmatig analyseert en zuivert. Het is dus veilig om te gebruiken. Leidingwater wordt ook wel dikwijls kraantjeswater genoemd.

- Regenwater of hemelwater is water dat uit de lucht valt bij regen. Dat water kan via dakgoten opgevangen worden in een regenwaterput ondergronds of regenwaterton bovengronds. Een regenwaterput is afgesloten van het grondwater. In sommige woningen wordt dit water gebruikt voor verschillende laagwaardige toepassingen zoals toilet spoelen, wasmachine, planten begieten, …

- Grondwater of putwater is water dat van nature in de ondergrond, de bodem zit. Sommige mensen hebben een private grondwaterput met pomp. Ze pompen dat water dan op om het te gebruiken voor allerlei klusjes.

Welk water er uit uw kraan komt, hangt af van de bron waarop uw kraan is aangesloten. Uw kraan kan aangesloten zijn op een grondwaterput (grondwater), een regenwaterput of –ton (regenwater) of het waterleidingnet (leidingwater).